Het auteursrecht is het exclusieve recht van de maker van een ‘werk’
om dat werk van letterkunde, wetenschap of kunst openbaar te maken en te
verveelvoudigen. *Auteursrechten ontstaan automatisch bij het maken en
openbaar maken van een werk. Dit betekent dat auteursrechten niet
vastgelegd hoeven te (en kunnen) worden in een register (zoals bij merken
wel het geval is) of pas zouden ontstaan na een actieve handeling van de
maker. Het nadeel hiervan is dat het voor de maker lastig kan zijn om te
bewijzen dat hij het auteursrecht op een werk heeft omdat hij eerder was
dan een ander. Ook een nadeel is dat ideeën niet kunnen worden beschermd,
deze zijn immers nog niet gemaakt.
Of er auteursrechten op een ontwerp rusten, ligt aan de
oorspronkelijkheid van het ontwerp en aan hetgeen al op de markt is op het
moment dat het ontwerp openbaar wordt gemaakt (het zogeheten
vormgevingserfgoed of ‘umfeld’). De eisen die gesteld worden aan een
ontwerp om als auteursrechtelijk beschermd werk te worden beschouwd zijn
vervat in het volgende criterium: “het moet gaan om een schepping van de
geest, oftewel om materiaal dat oorspronkelijk is, in die zin dat het gaat
om een eigen intellectuele schepping van de auteur ervan”. Het ontwerp mag
dus niet ontleend zijn aan bestaande soortgelijke ontwerpen.
Ook is er een aantal uitzonderingen op het auteursrecht. De
belangrijkste uitzonderingen zijn (korte) citaten indien de bron en de naam
van de auteur worden vermeld, kopiëren voor privégebruik, gebruik in het
onderwijs en parodiëren.
Do’s and dont’s
De vraag of een ontwerp auteursrechtelijk beschermd is en of daar in een
concreet geval inbreuk op wordt gemaakt is vaak afhankelijk van de
beoordeling van dat specifieke geval door de rechter.
Om je eigen ontwerp te beschermen tegen inbreuk door een ander, om het
risico te beperken dat een ontwerp inbreuk maakt op het auteursrecht van
een ander en om je bewijspositie jegens een derde te verbeteren zijn in
ieder geval de volgende punten van belang.
Do’s
Doe een goed en uitgebreid umfeld-onderzoek. Hierdoor weet je wat er al
op de markt is, waardoor je minder snel iets op de markt brengt waarmee je
inbreuk maakt op de auteursrechten van een ander.
Bewaar en archiveer catalogussen, folders, verpakkingen, uitdraaien van
websites, technische specificaties et cetera waaruit blijkt wanneer en door
wie het ontwerp is gemaakt en/of op de markt is gebracht.
Laat het ontwerp voorzien van een datumstempel en leg ideeën zoveel
mogelijk uitgewerkt vast. Dit kan eenvoudig door bijvoorbeeld het
verrichten van een i-Depot bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele
Eigendom.
Laat de zaken die wel kunnen worden geregistreerd, registreren, zoals
merken, logo’s, slogans. Vormen, klanken, kleuren en geuren kunnen soms ook
als merk worden geregistreerd.
Neem eventueel een copyright-vermelding op. Dit verschaft geen
auteursrechten en heeft ook geen ‘juridische status’, maar dan weet een
derde wel wie de maker is en kan hij achteraf niet stellen dat hij niet
wist dat het ging om een auteursrechtelijk beschermd werk.
Laat je inspireren door bestaande ontwerpen, maar blijf weg van
imiteren.
Don’ts
Vergeet de mythe van de zeven verschillen! Of sprake is van inbreuk
wordt niet beoordeeld op het aantal verschillen, maar op de vraag of sprake
is van het zodanig overnemen van auteursrechtelijke trekken zodat de
totaalindrukken die beide ontwerpen maken te weinig verschillen.
Gebruik niet zomaar alles van internet. Vaak wordt gedacht dat alles dat
op internet staat openbaar is en zonder toestemming mag worden gebruik: dit
is niet (altijd) zo.
Vergeet nooit de bronvermelding indien je een citaat gebruikt.
Het voorgaande kan hulp bieden om je eigen rechten beter te beschermen,
of het risico aangesproken te worden te verkleinen. De belangrijkste ‘do’
luidt echter: indien er toch een geschil dreigt of bestaat in het kader van
inbreuk op auteursrechten: laat je adviseren.
Liselotte Mannaerts is juridisch medewerker bij Köster Advocaten
in Haarlem. Regelmatig behandelt zij hier actuele juridische kwesties. Advocatenindemode.nl
Foto: Gucci